آبیاری تحت فشار دسته‌ای کلی از آبیاری است که به دو روش اصلی آبیاری بارانی (Sprinkler irrigation) و آبیاری قطره‌ای یا موضعی (Trickle irrigation – Micro irrigation) انجام می‌شود.
بهترین بازده آبیاری مربوط به آبیاری موضعی می‌باشد. در آبیاری با روش موضعی بازدهی تا ۸۰ درصد و در روش آبیاری بارانی تا ۷۰ درصد هم می‌رسد. بازدهی بالای آبیاری در روش‌های آبیاری موضعی و بارانی سبب کاهش قابل توجه شسته شدن سطحی خاک می‌شود و با توجه به این مسئله این نوع از آبیاری در شرایط شوری آب مناسب نیست و سبب افزایش شوری خاک می‌شود.
در سیستم آبیاری موضعی به حداقل ۲.۵ اتمسفر فشار و در سیستم آبیاری بارانی حداقل ۳.۵ اتمسفر فشار برای کارکرد صحیح سیستم نیاز است. جنس تجهیزات و لوله‌های بکار رونده در این سیستم‌ها عموما پلی اتیلن با تحمل فشار ۴ یا ۶ اتمسفر می‌باشد.
آبیاری موضعی
در سیستم آبیاری موضعی که زیر دسته‌ای از آبیاری تحت فشار می‌باشد، آب از طریق پمپ و با فشار از منبع به داخل لوله‌های شبکه آبیاری پمپاژ می‌شود. در ابتدای مسیر آب از فیلترهایی عبور داده می‌شود تا شن و دیگر ناخالصی‌های درشت آن گرفته می‌شود.
سپس آب از طریق لوله با عبور از شبکه اصلی و نیمه اصلی وارد لترال‌ها می‌شود (لترال‌ها به لوله‌های پلی اتیلن سایز ۱۶ یا ۲۰ میلی متر گفته می‌شود). نهایتا آب انتقال یافته از منبع به صورت قطره‌ای یا به صورت افشانه ریز و با فشار کم و دبی معین از طریق قطره چکان یا دیگر تجهیزات مربوطه، در پای محصول ریخته می‌شود.
همچنان که پیشتر گفته شد راندمان آبیاری قطره‌ای بهترین راندمان است و حصول به این بازدهی بالا به این سبب است که در آبیاری قطره‌ای آب مورد نیاز گیاه در محلی در محدوده توسعه ریشه به گیاه تحویل می‌شود و به این ترتیب به طور موثری از اتلاف آب به صورت نفوذ عمقی، ایجاد روان آب سطحی و همچنین تبخیر سطحی کم می گردد و تا زمانی این آبیاری ادامه پیدا میکند که عطش گیاه برطرف گردد.
این روش در مقایسه با روش‌های ثقلی وبارانی کمترین اتلاف آب را دارد.
انواع مختلف سیستم‌های آبیاری موضعی
- آبیاری موضعی قطره ای: که خود به دو نوع خطی و نقطه‌ای تقسیم می‌شود. حالت نقطه‌ای نیز دارای سه نوع یک ردیفه و دو ردیفه و لوپ است
- آبیاری موضعی میکروجت یا ریزپاش
- آبیاری موضعی با آرایش بابلر یا حبابی
- آبیاری موضعی اسپری
- آبیاری موضعی با آرایش تیپ یا نواری
- آبیاری موضعی زیر سطحی
- آبیاری موضعی تراوا
- آبیاری موضعی ثقلی کم فشار
- آبیاری موضعی مه‌پاش Mist
- آبیاری موضعی سفالی
آبیاری بارانی
در آبیاری بارانی همچنان که از نام آن پیداست، آب از طریق آبپاش‌ها در سطح مزرعه پاشش می‌شود. سیستم آبیاری بارانی از زمانی که لوله‌های سبک با اتصالات با کاربری آسان به بازار عرضه شد، توسعه پیدا کرد است. آبپاش‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که آب با فشار از آن خارج می‌شود و به این ترتیب مانند قطرات ریز و درشت باران در سطح مزرعه می‌بارد. دلیل نام‌گذاری این روش آبیاری نیز به خاطر مشابهت آن با بارش باران می‌باشد. از آبیاری بارانی بیشتر برای آبیاری محصولات زراعی استفاده می‌شود.
آبیاری بارانی بیشتر جهت آبیاری باغات و یا محصولات زراعی که به صورت ردیفی کشت می‌شود به کار برده می‌شود. البته نوع محصول مورد کشت نیز دارای اهمیت است بطور مثال در محصولی مانند کاهو با وجودی که نوع کشت آن به صورت ردیفی است، آبپاش‌های بزرگ برای آبیاری محصولات حساس مانند کاهو مناسب نیستند و قطرات بزرگ آبپاش‌ها به گیاه و برگ‌های آن آسیب وارد میکند.
آبپاش‌ها با فشاری در محدوده ۰.۳۵ اتمسفر تا ۸.۵ اتمسفر کار می‌کنند و بسته به نوع سیستم بارانی مورد نیاز به کار گرفته می‌شوند. قطر پاشش نیز در آبپاش‌های مختلف از ۱ تا ۹۰ متر متغیر است. با توجه به قطر و سرعت پاشش آب دبی خروجی در آبپاش‌ها می‌تواند تا ۶۰ لیتر در ثانیه باشد.
سرعت پاشش آب به شرایط خاک نیز بستگی دارد. در واقع آب با سرعتی کمتر و یا مساوی نفوذپذیری خاک، به سطح خاک بصورت باران پاشش می‌شود به این ترتیب آب زمان کافی برای نفوذ در خاک را داشته و روان آبی ایجاد نمی‌شود.
در صورتی که سرعت پاشش آب در این روش بیشتر از سرعت نفوذ آب در خاک باشد روان آب ایجاد شده و بازده آبیاری کم خواهد شد. آبیاری بارانی به دلیل تنظیم سرعت بارش با نفوذپذیری خاک روشی منعطف بوده که در شرایطی که زمین شیبدار بوده و یا خاک سبک یا سنگین باشد قابل اجراست. در کل آبیاری بارانی در شرایطی که آبیاری به طریق سطحی و سنتی امکان‌پذیر نباشد، قابل اجرا است. لازم به ذکر است که اجرای سیستم آبیاری بارانی در زمین‌هایی با شیب خیلی تند، به دلیل افت فشار در سیستم، با مشکلاتی مواجه است.
روش بارانی در ابتدای امر برای آبیاری مزارع و باغات پیشنهاد شد اما در ادامه برای امور دیگری نیز به کار رفت. از جمله مهمترین کاربرد‌های جانبی روش آبیاری بارانی می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- پخش کودهای مایع در سطح مزرعه
- برای کنترل محیط و خنک کردن خاک و گیاه و هوای اطراف آن
- برای آبپاشی روی گیاه به منظور حفاظت آن‌ها در مقابل یخبندان
- برای کمک به جوانه زدن بذرها
- برای خیس کردن بستر خاک و مقابله با فرسایش بادی
- برای به عقب انداختن زمان به وجود آمدن گل و غنچه
- برای دفع پساب حاصل از تصفیه خانه‌های فاضلاب در سطح اراضی
انواع مختلف سیستم‌های آبیاری بارانی
روش‌های آبیاری زیرشاخه سیستم‌های آبیاری بارانی خود در دو دسته کلاسیک و اتومات دسته‌بندی می‌شوند. روش‌های کلاسیک شامل موارد زیر می‌باشد:
- سیستم آبیاری بارانی کاملا متحرک Portable
- سیستم آبیاری بارانی نیمه متحرک Semi-Portable
- سیستم آبیاری بارانی ثابت با آبپاش متحرک Semi-Permanent
- سیستم آبیاری بارانی کاملا ثابت Permanent
- سیستم آبیاری بارانی شلنگی با قرقره کوچک
روش‌های اتومات نیز شامل روش‌های ذیل می‌شود:
- روش اتومات ویل موو (آبفشان غلتان) Wheel Move
- روش اتومات گان (آبفشان قرقره‌ای) Gun
- روش اتومات سنترپیوت (آبفشان دوار) Center Pivote
- روش اتومات لینیر (آبفشان خطی) Linear
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.