آبیاری به زبان ساده عبارت است از دادن آب به گیاهان حوزه زراعت و گیاهان زینتی. آبیاری با وجود مفهوم ساده آن از دیرباز مورد توجه علم و صنعت بوده است و تلاش شده تا بهترین استفاده از آب به صحیح‌ترین روش‌ها صورت گیرد. امروزه با پر رنگ شدن اهمیت آب و خشکسالی در بسیاری از اقلیم‌هایی که سابقا پر آب بودند آبیاری مهندسی شده و دقیق اهمیت به سزایی دارد.
همچنین با افزایش روز افزون جمعیت جهان و افزایش تقاضا برای غذا، کشت محصولات کشاورزی و باغی که منبع عمده غذای مردم در سراسر جهان است به شدت افزایش یافته است و تامین آب موردنیاز با وجود منابع محدود آبی به دغدغه‌ای بزرگ بدل شده است.
در زمان‌های گذشته نیز آبیاری با محاسبات ساده همان زمان برای تقسیم آب و کوتاه کردن مسیر‌های مورد نیاز انجام می‌شده است.
یکی از اصلی‌ترین دلایل اینکه همیشه تمدن‌های انسانی در اطراف منابع آب شکل گرفته است، همین مسئله کوتاه کردن مسیر دسترسی به آب جهت شرب و آلبته آبیاری محصولات زراعی بوده است.
آب به عنوان مایع حیات انسان و گیاهان و سایر جانداران با توزیع بر روی زمین کشت شده نهایتا به تولید انواع گیاهان برای مصارف مختلف خوراکی، دارویی و مواد اولیه صنعتی می‌انجامد. بخش بزرگی از غذای مردم جهان از همین زمین‌ها و محصولات کشاورزی حاصل بدست می‌آید. این مهم نشان دهنده اهمیت آبیاری صحیح در حفظ زندگی انسان‌ها است.
رشد روز افزون جمعیت جهان و نیاز به غذا و متعاقبا نیاز بیشتر به کشت و آبیاری، سبب شده است که روشهای سنتی آبیاری دیگر جوابگوی آبیاری زمین‌های وسیع کشاورزی نباشد. به این ترتیب علم و صنعت به کمک انسان آمده و روشهای نوینی جهت آبیاری زمین‌های کشاورزی در اختیار انسان‌ها قرار داده است.
با گذشت زمان و پیشرفت علم و صنعت روش آبیاری نیز دستخوش تغییر شد. روشی که امروزه جهت آبیاری بکار برده می‌شود، آبیاری تحت فشار نام دارد. دلیل این نام‌گذاری استفاده از یک پمپ پر فشار برای راندن آب به داخل لوله‌های انتقال دهنده آب می‌باشد. این پمپ آب را با فشار داخل لوله‌ها پمپ می‌کند و بنا بر طراحی و آب برای جاری شدن در زمین زراعی منتقل می‌شود.
عوامل تاثیر‌گذار در انتخاب روش آبیاری
آبیاری تحت فشار یک عنوان کلی است و بسته به نوع عملکرد نهایی در چند دسته آبیاری بارانی، آبیاری قطره‌ای و آبیاری زیر سطحی دسته‌بندی می‌شود. موارد زیادی در انتخاب نوع آبیاری تاثیر گذار است. در ادامه به بررسی این عوامل می‌پردازیم.
مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار در انتخاب روش آبیاری را می‌توان به این ترتیب عنوان کرد:
- وسعت زمین زراعی
- بافت خاک زمین
- میزان نمک موجود در خاک
- زه‌کشی خاک
- میزان دسترسی به آب
- کیفیت آب در دسترس
- هزینه استفاده از آب
- انرژی در دسترس
- وضعیت آب و هوایی منطقه
- الگوی کشت
- تناوب و عملیات زراعی
- کیفیت و میزان محصولات
صرفه جویی در مصرف آب با توجه به منابع محدود آبی در جهان امروز ضرورتی قطعی به نظر می‌رسد اما این صرفه جویی با توجه به نیاز بیشتر و بیشتر هر روزه به محصولات کشاورزی، تنها با آبیاری مناسب و استفاده از روشهای نوین آبیاری قابل اجراست.
جهت اجرای صحیح و مناسب آبیاری باید از مقادیر کنترل شده‌ای از آب برای آبیاری گیاهان در بازه‌های زمانی معینی استفاده کرد (این بازه‌های زمانی و میزان معین شده آب بسته به گیاه و شرایط زمین و آب و هوا متفاوت است).
مشکلات روشهای آبیاری سنتی
کارشناسان صنعت کشاورزی روشهای نوین آبیاری را به طور گسترده بر پایه آبیاری تحت فشار توسعه داده‌اند و استفاده از روش‌هایی که بر اساس پخش سطحی آب در زمین و انتقال آب از طریق جوی‌های سطحی می‌باشد را منقضی می‌دانند. آب ماده اساسی مورد نیاز در کشاورزی است و بسیار ارزشمند است و آبیاری سطحی به دلایل مختلف آب را که منبعی گران بهاست را از بین می‌برد. در روشهای آبیاری سطحی کنترلی بر چگونگی مصرف آب وجود ندارد و به این ترتیب آب زﯾﺎدی ﺑﻪ ﻫﺪر ﻣﯽرود.
روشهای آبیاری سطحی علاوه بر مشکل مصرف بی‌رویه آب، باعث عدم پخش صحیح و یکنواخت آب در بخش‌های مختلف زمین و شسته شدن لایه سطحی خاک نیز می‌شوند.
در آبیاری سطحی آب از یک سمت وارد زمین شده و در سطح زمین پخش شده و نهایتا از سمت دیگر خارج می‌شود. این نوع حرکت آب در سطح زمین سبب شسته شدن سطح ﺧﺎکﻫﺎی زراﻋﯽ می‌شود و از غنای خاک می‌کاهد. یکی از دلایلی که کشاورزان برای استفاده از آبیاری سنتی ذکر می‌کنند کم هزینه بودن این روش است اما در آﺑﯿﺎری سطحی ﺑﺎﯾﺪ اﺑﺘﺪا زﻣﯿﻦ را ﺻﺎف ﮐﺮد ﮐﻪ اﯾﻦ ﮐﺎر ﻫﺰﯾﻨﻪ زﯾﺎدی دارد. حتی با وجود صافی زمین باز هم در آﺑﯿﺎری ﺳﻨﺘﯽ اﺑﺘﺪای زﻣﯿﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ از اﻧﺘﻬﺎی آن آب ﻣﯽﺧﻮرد.
یکی دیگر از دلایل هدر رفت آب در روش آبیاری سطحی تابش نور خورشید و تبخیر سطحی گسترده است. با ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اینکه ایران کشوری خشک و با اقلیمی گرم می‌باشد و دچار کمبود شدید منابع آب در بیشتر نقاط کشور هستیم و از طرف دیگر اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﮐﺸﺎورزی دارای ضرورت می‌باشد، از واجبات ﮐﺸﺎورزی عمل کردن به روشهای فنی و علمی درست برای بالا بردن کارایی مصرف آب کشاورزی می‌باشد.
ﺑﺮای ﺟﺒﺮان مشکلات ناشی از ﮐمبود منابع آﺑﯽ در ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی و با توجه به این مهم که بیشترین درصد مصرف و هدر رفت آب در کشور ما ایران در حوزه کشاورزی است، ﺗﻐﯿﯿﺮ اﻟﮕﻮی ﮐﺸﺖ، ﺑﻬﺒﻮد ﺑﺎزده آﺑﯿﺎری و اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻬﺮه‌وری از ﺿﺮوریات حوزه آب و کشاورزی اﺳت.
با توجه به اینکه همچنان بخش بزرگی از کشاورزی ایران از سیستم‌های سنتی جهت آبیاری بهره می‌برند، در ادامه کارشناسان ما در مجموعه‌ی پویا بارش زاینده رود ﭘﯿﺸﻨﻬﺎداتی جهت ترغیب و اصلاح سیستم آبیاری ارائه داده‌اند:
- ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان و باغداران توسط ارگان‌های ذیربط جهت استفاده از ﺑﺮﻧﺎﻣﻪﻫﺎ و روشهای ارائه شده جهت مصرف بهینه آب و آشنایی با تجهیزات ﮐﺸﺎورزی ﺗﺨﺼﺼﯽ و ﺑﻬﯿﻨﻪﺳﺎزی ﻣﺼﺮف آب
- به وجود آوردن دریافت مشاوره از ﻣﺘﺨﺼﺼﯿﻦ حوزه کشاورزی ﻗﺒﻞ از ﺷﺮوع راه‌اﻧﺪازی ﺳﯿﺴﺘﻢ آﺑﯿﺎری
- فراهم آوردن ﺗﺴﻬﯿﻼت پولی و بانکی برای تشویق کشاورزان به استفاده و تهیه و راه‌اندازی سیستم‌های نوین آبیاری
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.